Dünya genelinde yaşanan ve Türkiye’yi de etkileyen COVID-19 virüs salgını nedeniyle 62 maddelik yeni torba yasa tasarısı düzenlendi. Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi taslağı ile birtakım tedbirler alındı. Birçok kişiyi ilgilendiren ve önemli maddeler içeren yeni torba yasa tasarısı ile alınan tedbirlerden bazıları aşağıdaki gibidir:
1. Geçici İstihdam Güvencesi
Yeni torba yasa tasarısının kanunlaşması halinde COVID-19 virüs salgını ile mücadele kapsamında işveren tarafından işten çıkarmalar 3 ay süreyle yasaklanacaktır. Bu kapsamda 4857 sayılı İş Kanunu’na geçici bir madde eklenecek ve İş Kanunu kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin iş sözleşmesi, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller haricinde, 3 ay süre ile işveren tarafından feshedilmesi yasaklanacaktır. Ayrıca fesih yasağı süresinin Cumhurbaşkanı tarafından 6 aya kadar uzatılması imkânı da yeni torba yasa tasarısında düzenleme alanı bulmuştur.
2. Nakdi Ücret Desteği
Yeni torba yasa tasarısı gereğince, her ne kadar iş akdinin feshi yasağı düzenlenmiş olsa da, işveren, işçiyi ücretsiz izne çıkarabilecektir. Bu durumda işçiye günlük 39,24 Türk Lirası nakdi ücret desteği ödemesi yapılacağı düzenlenmiştir. Ayrıca 15 Mart 2020 tarihinden sonra işten çıkarılan ve işsizlik maaşı alamayan işçilere de aynı miktarda ödeme yapılacaktır. Böylece COVID-19 virüs salgını sebebiyle keyfi işten çıkarmaların da önüne geçilmesi amaçlanmıştır.
Bundan başka, işçinin ücretsiz izne çıkartılarak ücret desteğinden yararlanmasını sağlayıp ancak fiilen çalıştırılmaya devam ettirilmesi halinde ise 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 102. maddesinde belirlenen idari para cezalarının 4 katı olarak uygulanması yeni torba yasa tasarısıyla düzenlenmiştir.
3. Yabancı Sosyal Medya Şirketlerine Temsilci Zorunluluğu
Sosyal medyada yer alan hukuka aykırı içeriğin kaldırılması veya içeriğe erişimin engellenmesi hususunda içerik veya yer sağlayıcılar bakımından yetkili bir muhatap bulamamak ya da çok geç bulmak, uygulamada sıklıkla karşılaşan bir sorundur. Ayrıca yurtdışı kaynaklı internet aktörlerine Türkiye Cumhuriyeti kurum ve kuruluşlarının tebligat, bildirim ve taleplerinin aktarılması konusunda sorunlar yaşanmaktadır. Bu itibarla, Türkiye’den günlük erişimi 1 milyondan fazla olan yurtdışı kaynaklı sosyal medya sağlayıcılarına yapılacak başvuruların cevaplandırılması için yetkili en az 1 kişinin Türkiye’de görevlendirilmesi zorunluluğu getirilmiştir.
Yapılan ihtara rağmen bildirim ve görevlendirme yükümlülüğünün yerine getirilmemesi durumunda, hâkim kararı ile kademeli olarak sosyal medya sağlayıcısının internet trafiği bant genişliğinin daraltılması için Sulh Ceza Hâkimliğine başvuruda bulunma imkânı düzenlenmiştir.
Sosyal medya sağlayıcılara, kişiler tarafından yapılacak başvuruları en geç 72 saat içinde cevaplama yükümlülüğü getirilmiş böylece hak ihlallerinin hızlı bir şekilde önüne geçilmesi hedeflenmiştir.
4. Öğrenim Kredisi Alan Öğrencilerin Borçları
Kredi borçlarında salgının mücbir sebep etkisi de yeni torba yasa tasarısında ihmal edilmemiştir. Bu bağlamda öğrenim kredisi alan öğrencilerin borçları, öğrenim kredilerinin verildiği tarihten öğrenim süresi bitimine kadar geçen sürede veya herhangi bir sebeple kredisinin kesildiği tarihe kadar öğrenim kredisi olarak verilen miktarlara, Türkiye İstatistik Kurumu yurtiçi üretici fiyat endeksindeki artışlar uygulanarak hesaplanacak miktarın ilave edilmesi suretiyle tespit edileceği hususu yeni torba yasa tasarısı ile düzenleme alanı bulmuştur.
5. Fahiş Fiyat ve Stokçuluk Yasağı
Piyasanın olağan akışını bozarak piyasa aksaklıklarına sebep olan ve kamunun genel menfaatine uygun olmayan haksız ve rekabeti bozucu faaliyetlere yönelik idari ve hukuki tedbirlerin ivedilikle uygulamaya konulması için ilave yasal düzenlemelere ihtiyaç duyulmuştur.
Özellikle temel gıda ve ihtiyaç maddeleri ile temizlik ve sağlık ürünleri gibi belli ürün gruplarında yaşanan talepteki olağandışı artış nedeniyle, piyasada karşılaşılan haksız fiyat artışları mağduriyetlere sebep olmuştur.
Bu nedenle, üretim ve tedarik zincirinin tüm aşamaları ile nihai tüketiciye yapılan satışlarda, girdi maliyeti ve döviz kuru artışı gibi haklı bir gerekçe olmaksızın makul olmayan fiyat artışları yasaklanmıştır.
Öte yandan, piyasanın olağan akışını bozan durumlarda sosyal ve ekonomik yaşamın olağan sürecinin farklılaşması, üretim ve tedarik zincirinin yanı sıra perakende satışlarda da aksamalara ve piyasa bozucu uygulamalara neden olmuştur. Deprem, afet, salgın hastalık gibi olağanüstü koşullarda karşılaşılan bu ve benzeri durumlarda, talebi yoğun ürünlerin ve bu ürünlerin üretiminde kullanılan hammadde ve diğer girdilerin piyasaya arzını geciktiren, erteleyen veya aksatan iyiniyetli olmayan bu uygulamaların da önüne geçilmesine yönelik tedbirlere ihtiyaç duyulmuştur.
Bu doğrultuda, üretim ve tedarik zincirinin tüm aşamaları ile nihai tüketiciye yapılan satışlarda, fiyat artışı beklentisi veya benzeri sebeplerle mal satışından kaçınılması, stokçuluk yapılması, piyasada darlık yaratılması, piyasa dengesini ve serbest rekabeti bozucu faaliyetler ile tüketicinin mallara ulaşmasını engelleyici faaliyetlerde bulunulması yasaklanmıştır.
6. 65 Yaşının Doldurmuş Vatandaşlara Bakım Hizmeti ve Ücretinin Ödemesi
Salgın hastalıklar, deprem, doğal afet gibi olağanüstü hallerde ve kontrolümüz dışında gelişen acil durumlarda sosyal hizmet kuruluşlarında bakılan veya sosyal hizmet kuruluşlarının hizmetlerine ihtiyaç duyan bireylere hizmet sunmakta zorluklar yaşanmaktadır. Sosyal hizmet kuruluşlarında; bakılmaya, korunmaya ve rehabilitasyona ihtiyaç duyan çocuk, engelli, yaşlı ve kadın bireylere hizmet verilir. Toplumun dezavantajlı grubu olarak tanımlanan bu kişiler, salgın hastalıklar gibi olağanüstü hallerde en çok etkilenen ve en çok yardıma ihtiyaç duyan grubu oluştururlar.
COVID-19 salgın hastalığında da bakıma muhtaç bireyler ciddi olarak tehdit altındadırlar. Gerek sosyal hizmet kuruluşlarında gerek ise ailesi yanında veya yalnız yaşayan bakıma muhtaç bireylerin bakım, korunma ve rehabilitasyon hizmetlerine ihtiyaç ciddi olarak artmıştır. Bu sebeple bakıma muhtaç bireylerin karantinaya alınması, izole ortamlarda bakımlarının sağlanması, sağlık sorunlarının çözümlenmesi ile birlikte bulundukları ortamlarda diğer bireyleri de sağlık yönünden tehdit etmemeleri gibi konularda rutin hizmetlerin dışında olağandışı hizmetlerin de acil olarak planlanması ve sunulması gerekliliği ortaya çıkmıştır.
Anılan bu sebeplerle gelir ölçütleri ve engellilik durumları dikkate alınmaksızın bakım hizmetlerine ihtiyaç duyanlara bakım hizmeti verilmesi ve bakım ücreti ve sosyal yardım ödemesi yapılması yeni torba yasa tasarısında düzenleme alanı bulmuştur.
7. Sermaye Şirketlerinin Kâr Payı Dağıtımı
Yeni tip Koronavirüs (COVID-19) toplum sağlığına olduğu kadar ekonomik hayata ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Salgının ekonomik faaliyetler üzerindeki olumsuz etkilerinin bertaraf edilebilmesi amacıyla çeşitli tedbir programları uygulamaya konulmuştur.
Ekonomik faaliyetlerin yavaşlaması, sınırların kapatılması, ekonominin hem arz hem de talep tarafında ortaya çıkan belirsizlikler sebebiyle salgının toplum sağlığı ve ekonomi üzerindeki etkileri henüz net olarak ortaya konulamamaktadır.
Bu çerçevede, devlet, il özel idaresi, belediye, köy ile diğer kamu tüzel kişilerinin pay sahibi olduğu şirketler hariç olmak üzere; sermaye şirketlerinin, 31.12.2020 tarihine kadar dağıtabilecekleri nakit kâr payı tutarının, 2019 yılı net dönem kârının yüzde 25’ini aşamayacağı düzenlenmiştir. Yeni torba yasa tasarısı kapsamında genel kurul tarafından yönetim kuruluna kâr payı avansı dağıtımı yetkisi verilememektedir.
8. Öğretmenlerin İzin ve Tatilleri
Yeni torba yasa tasarısında öğretmenlerin yaz tatili süresi aralıksız iki ay olarak düzenlenmiştir. Ancak, bu iki aylık izin sürelerine dokunulmadan kalan tatil zamanlarında meslekle ilgili çalışmalara katılmakla yükümlüdürler. Rehberlik öğretmenleri tercih danışmanlığı, alan ve ders seçimi, öğrenci tanılama sürecine bağlı olarak yapılacak çalışmalarda ihtiyaç duyulması halinde izin ve tatil dönemlerinde de görevlendirilebilir. Bu durumda rehberlik öğretmenlerinin izinleri bir aydan az olamaz. Böylece yeni torba yasa tasarısı ile rehberlik öğretmenlerinin öğrencilerin tercihlerine yardım etmeleri için yaz tatilinde görevlendirilebilmeleri amaçlanmıştır.
Bundan başka olarak COVID-19 virüs salgını sebebiyle eğitim-öğretim hayatına uzun bir ara verilmiş olduğundan, telafi amacıyla yapılacak eğitimlerin ders yılında tamamlanamaması durumunda yaz tatilinde eğitim öğretime devam edilebilmesi veya telafi eğitimi yapılabilmesi imkânı ancak bu durumda öğretmenlerin izinlerinin 1 aydan kısa olamayacağı hususları yeni torba yasa tasarısıyla düzenlenmiştir.
9. Perakende İşletmeler Arasındaki Alım Satım İşlemleri
Günümüz dünyasında, temel gıda maddelerinin tedarik sürecinin aksamaması hayati bir önem kazanmıştır. Bu nedenle, perakendeci ile tedarikçi ve üretici arasındaki ödeme ilişkilerinin üretimin devamlılığında aksaklıklara neden olmayacak şekilde yeniden düzenlenmesi ihtiyacı doğmuştur. Bu kapsamda, maddede yapılan değişiklikle; perakende işletmelerin üretici ve tedarikçilerle arasındaki ödeme ilişkilerine dair mevcut düzenleme, tüm tarafların birbirleri arasındaki ödeme ilişkilerini de içerecek şekilde genişletilmiş, borçlunun büyük ölçekli işletme olduğu durumlarda, üretim tarihinden itibaren otuz gün içinde bozulabilen hızlı tüketim malları ile birlikte et ve süt ürünleri için de ödeme süresinin otuz günü aşmaması kuralı getirilmiş ve otuz günlük ödeme süresinde alıcının küçük ölçekte olması kuralı kaldırılmıştır.
10. Özel Halk Otobüslerine Belediye Desteği
Yeni torba tasarısı ile 5393 sayılı Belediye Kanununa ek madde eklenerek küresel salgın olan COVID-19 virüsü sebebiyle gelir kaybına uğrayan gerçek ve tüzel kişilerin ekonomik kayıplarını gidermek ve salgın süresince ekonomik açıdan zor duruma düşülmesini engellemek amacıyla belediyelerin, kendisinden izin veya ruhsat almak ya da hat kiralamak suretiyle çalışan gerçek ve tüzel kişilere, toplu taşıma hizmetinin aksayan yönlerinin giderilmesi ve kesintisiz olarak yürütülebilmesiyle sınırlı olacak şekilde belediye meclisi kararıyla gelir desteği ödemesi yapabileceği ve belirlenen döneme tekabül eden ruhsat, izin, hat kirası gibi borçları faizsiz olarak erteleyebileceği hususu düzenlenmiştir.