Vasiyetname

I. Vasiyetname Nedir?

Mirasbırakan, tasarruf özgürlüğünün sınırları içinde, malvarlığının tamamında veya bir kısmında vasiyetname ya da miras sözleşmesiyle tasarrufta bulunabilir. Mirasbırakanın üzerinde tasarruf etmediği kısım yasal mirasçılarına kalır.

Vasiyetname, miras bırakanın son istek ve arzuları ile mirasının paylaşım esaslarını belirleyen yazılı belge veya sözlü beyandır. Vasiyet, resmî şekilde veya mirasbırakanın el yazısı ile ya da sözlü olarak yapılabilir.

II. Vasiyetnamenin Hukuki Niteliği

Vasiyetnameler tek taraflı olarak yapılan ölüme bağlı tasarruf işlemleridir. Vasiyetnamelerde irade beyanının karşı tarafa ulaşmasına ve karşı tarafın da bunu kabul etmesine gerek yoktur. Vasiyetname, vasiyet eden kişinin ölümünden sonra sonuç doğurur. Bu bağlamda miras bırakan, ölümüne kadar her zaman vasiyetnameyi serbestçe ve tek taraflı olarak değiştirebilir. Miras bırakanın sağken vasiyetnameyi değiştiremeyeceğine ilişkin yapılan her türlü şart ve kayıt geçersizdir.

Mirasbırakan ölüme bağlı bir tasarrufu ile aşağıdaki işlemleri yapabilir:

• Mirasçılardan biri veya birkaçını mirasçılıktan çıkarabilir,
• Mirasçı atayabilir,
• Mirasçılardan birine veya üçüncü bir kişiye belirli mal vasiyeti yapabilir,
• Koşullar ve yükümlülükler koyabilir,
• Yedek veya art mirasçı atayabilir,
• Vakıf kurulmasını vasiyet edebilir.

III. Vasiyetname Düzenleme Şartları

Vasiyet yapabilmek için ayırt etme gücüne sahip ve 15 yaşını doldurmuş olmak gerekir.

Ayrıca mirasbırakan terekenin üzerinde sınırsız tasarruf hakkına sahip değildir. Miras bırakanın ölüme bağlı tasarruf hakkı, yani vasiyetname düzenleme hakkı, “saklı paylı mirasçıların saklı paylarını” ihlal etmemelidir. Mirasbırakan, ancak bu saklı payları ihlal etmeyecek şekilde tasarrufta bulunabilir.

IV. Vasiyetname Çeşitleri

1. Resmi Vasiyetname

Resmî vasiyetname, iki tanığın katılmasıyla resmî memur tarafından düzenlenir. Resmî memur, sulh hâkimi, noter veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş diğer bir görevli olabilir. Fiil ehliyeti bulunmayanlar, bir ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklılar, okuryazar olmayanlar, mirasbırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri, resmî vasiyetnamenin düzenlenmesine memur veya tanık olarak katılamazlar. Resmî vasiyetnamenin düzenlenmesine katılan memura ve tanıklara, bunların üstsoy ve altsoy kan hısımlarına, kardeşlerine ve bu kişilerin eşlerine o vasiyetname ile kazandırmada bulunulamaz. Bu kişilere resmi vasiyetname yolu ile kazandırmada bulunulması halinde, ölüme bağlı tasarrufun tamamı değil, sadece bu kısmın iptali gerekir.

Resmî vasiyetnameyi düzenleyen memur, vasiyetnamenin aslını saklamakla yükümlüdür.

Vasiyetname düzenlenirken uygulanan usul iki farklı şekilde gerçekleştirilebilir:

a. Mirasbırakan tarafından okuyarak ve imzalayarak düzenleme:

Mirasbırakan, arzularını resmî memura bildirir. Bunun üzerine memur, vasiyetnameyi yazar veya yazdırır ve okuması için mirasbırakana verir. Vasiyetname, mirasbırakan tarafından okunup imzalanır. Memur, vasiyetnameyi tarih koyarak imzalar.

Vasiyetnameye tarih ve imza konulduktan hemen sonra mirasbırakan, vasiyetnameyi okuduğunu, bunun son arzularını içerdiğini memurun huzurunda iki tanığa beyan eder. Tanıklar, bu beyanın kendi önlerinde yapıldığını ve mirasbırakanı tasarrufa ehil gördüklerini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar. Vasiyetname içeriğinin tanıklara bildirilmesi zorunlu değildir.

b. Mirasbırakan tarafından okunmaksızın ve imzalanmaksızın düzenleme:

Mirasbırakan vasiyetnameyi bizzat okuyamaz veya imzalayamazsa, memur vasiyetnameyi iki tanığın önünde ona okur ve bunun üzerine mirasbırakan vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan eder.

Bu durumda tanıklar, hem mirasbırakanın beyanının kendi önlerinde yapıldığını ve onu tasarrufa ehil gördüklerini; hem vasiyetnamenin kendi önlerinde memur tarafından mirasbırakana okunduğunu ve onun vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan ettiğini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar. Bu vasiyetname türünü hem okuma yazma bilenler hem de bilmeyenler yapabilir.

2. El Yazılı Vasiyetname

El yazılı vasiyetnamenin yapıldığı yıl, ay ve gün gösterilerek başından sonuna kadar mirasbırakanın el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış olması zorunludur. İmzanın da el yazısı ile atılması gereklidir. Aksi takdirde şekil şartlarına uyulmamış olur. Bu durumda vasiyetname şekil eksikliğinden yoklukla sakat olur.

El yazılı vasiyetname, saklanmak üzere açık veya kapalı olarak notere, sulh hâkimine veya yetkili memura bırakılabilir. Bu şekilde vasiyetnamenin başkaları tarafından tahrif edilmesi önlenebilir. Vasiyetnamenin tahrip edilmesi durumunda ise, tahrip edilmiş vasiyetnamenin geçerli olabilmesi için kalan kısmın bir bütünlük oluşturması ve yırtılan ya da karalanan kısmın vasiyetnamenin olmazsa olmaz parçasını teşkil etmemesi gerekir.

El yazılı vasiyetname türü ancak okuma-yazma bilen kişilerce düzenlenebilir. Okuma yazma bilip de başka bir engel nedeni ile yazı yazmayanlar bu vasiyetname türünü yapamazlar.

Vasiyetnameye yapılacak ekleme ve çıkarmalar da yine vasiyet edenin kendi el yazısı ile yazılmak zorundadır.

Vasiyetname birden fazla günde hazırlanmışsa düzenleme tarihi olarak vasiyetnamenin tamamlandığı gün yazılmalıdır.

3. Sözlü Vasiyetname

Mirasbırakan; yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumlar yüzünden resmî veya el yazılı vasiyetname yapamıyorsa, sözlü vasiyet yoluna başvurabilir. Dolayısıyla sözlü vasiyetnamenin geçerli olabilmesi için hem olağanüstü bir durumun mevcudiyeti hem de bu olağanüstü durum sebebiyle mirasbırakanın resmî veya el yazılı vasiyetname düzenleyememesi gerekmektedir.

Sözlü Vasiyetname Düzenlenmesi Usulü

Mirasbırakan, son arzularını iki tanığa anlatır ve onlara bu beyanına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları görevini yükler.

Mirasbırakan tarafından görevlendirilen tanıklardan biri, kendilerine beyan edilen son arzuları, yer, yıl, ay ve günü de belirterek hemen yazar, bu belgeyi imzalar ve diğer tanığa imzalatır. Yazılan belgeyi ikisi birlikte vakit geçirmeksizin bir sulh veya asliye mahkemesine verirler ve mirasbırakanı vasiyetname yapmaya ehil gördüklerini, onun son arzularını olağanüstü durum içinde kendilerine anlattığını hâkime beyan ederler.

Kanun’da düzenlenen diğer usul ise, tanıklar daha önce bir belge düzenlemek yerine, vakit geçirmeksizin mahkemeye başvurup yukarıdaki hususları beyan ederek mirasbırakanın son arzularını bir tutanağa geçirtebilirler.

Sözlü vasiyet yoluna başvuran kimse askerlik hizmetinde bulunuyorsa, teğmen veya daha yüksek rütbeli bir subay; Ülke sınırları dışında seyreden bir ulaşım aracında bulunuyorsa, o aracın sorumlu yöneticisi; sağlık kurumlarında tedavi edilmekteyse, sağlık kurumunun en yetkili yöneticisi hâkim yerine geçer.

Sözlü Vasiyetnamenin Hükümden Düşmesi

Mirasbırakan için sonradan diğer şekillerde vasiyetname yapma olanağı doğarsa, bu tarihin üzerinden bir ay geçmesi halinde sözlü vasiyet hükümden düşer. Bu durumda vasiyetname hiç yapılmamış gibi geçmişe yönelik olarak hükümsüz olur. Bu bir aylık süre dolmadan vasiyetçinin ölmesi halinde vasiyet sürekli olarak geçerli hale gelir.

V. Vasiyetnamenin Açılması

Vasiyetname, geçerli olup olmadığına bakılmaksızın tesliminden başlayarak bir ay içinde mirasbırakanın yerleşim yeri sulh hâkimi tarafından açılır ve ilgililere okunur.

Bilinen mirasçılar ve diğer ilgililer vasiyetnamenin açılması sırasında diledikleri takdirde hazır bulunmak üzere çağrılır.

Mirasta hak sahibi olanların her birine gideri terekeye ait olmak üzere, vasiyetnamenin kendilerine ilişkin kısımlarının onaylı bir örneği hâkim tarafından tebliğ edilir. Nerede olduğu bilinmeyenlere vasiyetnamenin kendilerine ilişkin kısımları ilân yolu ile tebliğ olunur.

Vasiyetnamenin açılmasında görevli mahkeme, mirasbırakanın son yerleşim yeri Sulh Hukuk Mahkemesidir.

VI. Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi

Mirasbırakan, vasiyetnameyle bir veya birden çok vasiyeti yerine getirme görevlisi atayabilir. Birden çok vasiyeti yerine getirme görevlisinin atanmış olması hâlinde, tasarruftan veya işin niteliğinden aksi anlaşılmadıkça bunlar görevi birlikte yürütürler. Bunlardan biri görevi kabul etmez veya edemez ya da herhangi bir sebeple görevi sona ererse, mirasbırakanın tasarrufundan aksi anlaşılmadıkça diğerleri göreve devam eder. Birden çok vasiyeti yerine getirme görevlisi birlikte hareket etmek üzere atanmış olsa bile acele hâllerde her biri gerekli işlemleri yapabilir.

Vasiyeti yerine getirme görevlisinin, göreve başladığı sırada fiil ehliyetine sahip olması gerekir.

Vasiyeti yerine getirme görevlisine sulh hâkimi tarafından bu görevi bildirilir; bildirim tarihinden başlayarak 15 gün içinde kabul edilmediği sulh hâkimine bildirilmezse, görev kabul edilmiş sayılır.

Vasiyeti yerine getirme görevlisi hizmetinin karşılığında uygun bir ücret isteyebilir.

Vasiyeti yerine getirme görevlisi, görevini yerine getirirken özen göstermekle yükümlüdür; ilgililere karşı bir vekil gibi sorumludur.

Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisinin Görev ve Yetkileri

Mirasbırakan, tasarrufunda aksini öngörmüş veya sınırlı bir görev vermiş olmadıkça vasiyeti yerine getirme görevlisi, mirasbırakanın son arzularının yerine getirilmesi için gerekli bütün işlemleri yapmakla görevli ve yetkilidir.

Vasiyeti yerine getirme görevlisi, özellikle;

1. Göreve başladıktan sonra gecikmeksizin terekedeki malların, hakların ve borçların listesini düzenler. Liste düzenlenirken olanak varsa mirasçılar hazır bulundurulur.
2. Terekeyi yönetir ve yönetimin gerektirdiği ölçüde tereke mallarının zilyetliğinin kendisine devrini ister.
3. Tereke alacaklarını tahsil eder, borçlarını öder.
4. Vasiyetleri yerine getirir.
5. Terekenin paylaşılması için plân hazırlar.
6. Tereke ile ilgili dava ve takiplerde miras ortaklığını temsil eder. Mirasçılar tarafından açılmış davalardan görevi ile ilgili olanlara müdahil olarak katılabilir.
7. Açtığı veya aleyhine açılan davalar ile yapılan takipleri mirasçılara bildirir.

Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisinin Denetlenmesi

Vasiyeti yerine getirme görevlisi, görevinin yerine getirilmesinde sulh hâkiminin denetimine tâbidir. Hâkim, şikâyet üzerine veya re’sen gereken önlemleri alır.

Vasiyeti yerine getirme görevlisinin yetersiz olduğu, görevini kötüye kullandığı veya ağır ihmali tespit edilirse, sulh hâkimi tarafından görevine son verilir. Bu karara karşı tebliğinden başlayarak 15 gün içinde Asliye Hukuk Mahkemesine itiraz edilebilir. İtiraz üzerine verilen karar kesindir.

Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisinin Görevinin Sona Ermesi

Vasiyeti yerine getirme görevlisinin görevi, ölümü veya atanmasını geçersiz kılan bir sebebin varlığı hâlinde kendiliğinden sona erer.

Vasiyeti yerine getirme görevlisi sulh hâkimine yapacağı bir beyanla görevinden ayrılabilir. Ancak görev uygunsuz bir zamanda bırakılamaz.

VII. Vasiyetten dönme

1. Yeni Vasiyetnameyle

Mirasbırakan, vasiyetname için kanunda öngörülen şekillerden birine uymak suretiyle yeni bir vasiyetname yaparak önceki vasiyetnameden her zaman dönebilir.

Vasiyetnamenin tamamından veya bir kısmından dönülebilir.

2. Yok Etme Suretiyle

Mirasbırakan, yok etmek suretiyle de vasiyetnameden dönebilir.

Kaza sonucunda veya üçüncü kişinin kusuruyla yok olan ve içeriğinin aynen ve tamamen belirlenmesine olanak bulunmayan vasiyetname hükümsüz kalır. Bu durumda vasiyetname üzerinde menfaat sahibi olan kişilerin, vasiyetnameyi kusuruyla yok eden kişilere karşı tazminat isteme hakkı bulunmaktadır.

3. Sonraki Tasarruflar ile

Mirasbırakan, önceki vasiyetnamesini ortadan kaldırmaksızın yeni bir vasiyetname yaparsa, kuşkuya yer bırakmayacak surette önceki vasiyetnameyi tamamlamadıkça, sonraki vasiyetname onun yerini alır.

Belirli mal bırakma vasiyeti de, vasiyetnamede aksi belirtilmedikçe, mirasbırakanın sonradan o mal üzerinde bu vasiyetle bağdaşmayan başka bir tasarrufta bulunmasıyla ortadan kalkar.

VIII. Vasiyetnamenin İptali

Vasiyetnamenin iptali şu sebeplerle dava konusu edilebilir:

1. Tasarruf mirasbırakanın tasarruf ehliyeti bulunmadığı bir sırada yapılmışsa,
2. Tasarruf yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucunda yapılmışsa,
3. Tasarrufun içeriği, bağlandığı koşullar veya yüklemeler hukuka veya ahlâka aykırı ise,
4. Tasarruf kanunda öngörülen şekillere uyulmadan yapılmışsa.

İptal davası, tasarrufun iptal edilmesinde menfaati bulunan mirasçı veya vasiyet alacaklısı tarafından açılabilir.

Dava, ölüme bağlı tasarrufun tamamının veya bir kısmının iptaline ilişkin olabilir. İptal davası, ölüme bağlı tasarrufla kendilerine, eşlerine veya hısımlarına kazandırma yapılanların tasarrufun düzenlenmesine katılmalarının yol açtığı sakatlığa dayandığı takdirde tasarrufun tamamı değil, yalnız bu kazandırmalar iptal edilir.

Vasiyetnamenin İptali Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Vasiyetnamenin iptali davalarında görevli mahkeme, Asliye Hukuk Mahkemesidir. Vasiyetnamenin iptali davası mirasbırakanın son yerleşim yeri mahkemesinde açılmalıdır.

Vasiyetnamenin İptali Davası Açma Süresi

Medeni Kanunda vasiyetnamenin iptali davaları açısından üç çeşit hak düşürücü süre öngörülmüştür. Bunlar;

• Davacının ölüme bağlı tasarrufu, iptal sebebini, kendisinin hak sahibi olduğunu öğrenmeden itibaren bir yıllık hak düşürücü olan ilk süredir. Bu bir yıllık hak düşürücü süre vasiyetname usulüne göre açılıp ilgililerine okunmadan işlemeye başlamaz.
• İptal davası açma hakkı, herhalde vasiyetname açılma tarihi üzerinden iyiniyetli davalılara karşı on yıllık süre geçmekle düşer.
• İptal davası açma hakkı, herhalde vasiyetname açılma tarihi üzerinden kötü niyetli davalılara karşı yirmi yıl geçmekle düşer.

Vasiyetnamenin İptali Davasının Hukuki Niteliği

Vasiyetnamenin İptali Davası, bozucu yenilik doğuran bir davadır. Bu davada verilen hüküm, geçmişe etkili sonuç doğurur.

İptal davası dava açmayan kişiler için hüküm doğurmaz ve sadece davanın taraflarını bağlar.

Yine vasiyetnamenin iptali davası vasiyetnamenin bir kısmı için açılabileceği gibi tamamı için de açılabilir.

Konu ile İlgili Yargıtay Kararları

Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2019/759 E. 2020/342 K. 20.01.2020

“Vasiyetçi, her ne kadar vasiyetname ile bağdaşmayan sağlararası bir tasarruf ile vasiyetten dönebilirse de, o tasarrufun hukuki sonuç doğurabilmesi, diğer bir ifade ile vasiyetnameyi ortadan kaldırabilmesi için sonradan yaptığı hukuki tasarrufun geçerli olması gerekir.”

Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2015/4647 E. 2016/2487 K. 24.02.2016 K.T.

“TMK m. 535’te okuma yazması olmayan kişilerin düzenleyeceği resmi vasiyetname şekli belirtilmiştir. Buna göre somut olayda okur-yazar olmayan vasiyetçinin düzenlenen vasiyetin son arzularına uygun olduğunu beyan etmesi yeterli değildir. Tanıkların da hem vasiyetin kendi önlerinde vasiyet edene okunduğunu hem de vasiyetçiyi ehil gördüklerini ve vasiyetçinin bunun arzularına uygun olduğunu söylediğini belirterek bu beyanlarının altını imzalamaları gerekir.”

Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2016/647 E. 2016/1999 K. 17.02.2016 K.T.

“Mirasbırakanın ölümünden sonra ele geçen vasiyetnamenin geçerli olup olmadığına bakılmaksızın hemen sulh hakimine teslimi zorunludur ve teslimden itibaren bir ay içinde açılır ve ilgililere okunur. Bu şekilde vasiyetnamenin usulünce açılıp okunma kararının kesinleşmesinden sonra vasiyetnamenin iptali için 1 yıllık hak düşürücü süre işlemeye başlar. Vasiyetnamenin iptali davasında öncelikle davaya konu vasiyetnamenin açılıp açılmadığının araştırılması gerekir ve vasiyetnamenin açılmasına dair kararın kesinleşme şerhli kararın da dosyaya konulması gerekir.”

Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2015/18257 E. 2016/374 K. 20.01.2016 K.T.

“Vasiyetnamenin iptali davalarında 1 yıllık hak düşürücü süre, davacının tasarrufu iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten başlar. MK 571. Maddesinde dava açma hakkı mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl ve herhalde vasiyetnamelerde açılma tarihinden itibaren 10 yıl geçmekle düşer. Hem iptal hem de tenkis davalarının dinlenebilmesi için öncelikle dava konusu vasiyetnamenin açılıp açılmadığı araştırılmalıdır. Vasiyetnamenin açılıp okunduğunun tespit edilmesinin amacı mirasçıları ve lehine kazandırma yapılan kişileri bilgilendirmek ve bu konuda yasal haklarını kullanmayı temine yöneliktir. Vasiyetname açılmadan 559. Maddede belirtilen bir yıllık hak düşürücü süre işlemeye başlamaz. Bu konuda gerekli araştırmalar yapılmadan hüküm kurulması doğru değildir.”